اولوسلاشما سوره جينده ديل اولقوسو-اومود ياشام

شنبه 8 بهمن 1390

اؤن سؤز

سون زامانلاردا اولوسلاشما اوزره ياپيلان آراشديرمالار اولدوقجا گئنيش قاپساملي دير. بير چوخ دوشونوره گؤره، اولوسلاشما؛ اينسانجيل توپلومونون ائوريمينده بير آشاما كيمي تانيملانير. اولوسلاشما قوراملاري اينسانلار آراسي بير باغين اوره تيلمه سيندن بحث ائتمك ده ديرلر. اسكي لرده دين كيمي اولقولار بو باغين وار اولماسينا ندن اولسايديلار، بوگونكو سئكولار دونيادا يئره ل دينلر اؤزه لليكله اولوسچولوق اينسانلار آراسي بير چئشيت باغلانتي لاري تامين ائتمك ده دير. اولوسچولوق قوراملاري نين بير چوخو اولوسلاشما سوره جي ايله يئنيجيلليگي پارالئل بير شكيلده قوراملاشديريرلار. يعني بير چوخ دوشونور ساريندان اولوسچولوق يئنيجيلليگين بير اورونو اولاراق ده يرلنديريلير. بو اوزدن يئنيجيل اولوسچولوغا باشلانقيج تاريخي تعيين ائتمك اولار. آنتوني گيدنزه گؤره، اولوسچولوغون باشلانقيج تاريخي 17-ينجي يوز ايلدير. پتر واگنر ايسه:" دئموكراتيك و تئخنيكال دئوريملر چاغيندا، يعني 18-ينجي يوز ايل دؤنومونده، هر باخيمدان اولماسادا بعضي باخيملاردان اولوسچولوق و مدرنليگين بير باشلانقيجي اولاراق قبول ائديله بيلر."(1)

سؤزلرينه قاتيلير. آنتوني اسميت ايسه؛ "مدرن و مدرنلشمه ايله ياناشي اولوسچولوق سؤزجوكلري نين يئني كاراكتئري ايله اؤنجوللريندن آيريلميش بليرلي بير زامان دؤنملريني ايفاده ائتديكلريني بليرتير. اروپادا رنسانس و رئفورماسيونا قدر گئريله ره گئدن سؤز قونوسو دؤنمين لائيك لشمه و كاپيتاليزمين دوغوشو ايله آييرت ائديله بيله جه ييني؛ باشقا بير آلتئرناتيو اولاراق دا فرانسه و تئخنيكال دئوريملريني اؤنجه كي و سونراكي دؤنم آراسيندا اؤنملي بير آيريم نقطه سي نيته ليگينده دوشونه بيله جه ييميزي"(2) بليرتير.

اولوسچولوق سؤيلملري نين قايناغي اولاراق گؤستريلن فرانسه دئوريمي يئنيجيلليگين سيياسال بويوتونو اولوشدورماقدادير. بو دئوريم سونوجوندا اؤنجه اروپا خريطه سي سونرا بوتون دونيا؛ اولوسچولوق باشدا اولماق اوزره، بير چوخ سيياسال گليشمه لرين تانيغي اولدو.

اولوسچولوق سؤيلميندن بير چوخ اؤلكه و توپلوم يارارلاناراق اؤز اولوسال دؤولتلريني قوردولار. اولوسچولوق قاورامي سونوجوندا باغيمسيزليق ساواشلاري اوز وئره رك بيرينجي دونيا ساواشي سونوندا ايمپراطورلوق چاغينا سون قويولدو. بو ساواشلارين آردي اولاراق دوغو دونياسيندا گرچكله شن اولوسچولوق قاورامي گئنيشله نه رك سؤمورو دوزه نينه قارشي ساواشدي. دئموكراسي و جمهوريت اوزه رينه تمللنديريلن اولوس-دؤولت لر، اولوسون گئنل ايداره سينده ايشله ين سيياسال و توپلومسال بير ياپيلانمايا نده ن اولدو. بو آرادا اولوسچولوغون يارارلانديغي ان اؤنملي فاكتورلاردان بيري ايسه ديل ايدي. اولوسچولوق واسيطه سي ايله ديل بيرئيلر آراسي بير ايله تيشيم آراجيندان اؤته، بير اولوسون وارليغي كيمي تانيملاندي. نه قدركي اولوسچولوق ديلدن يارارلاندي ديل ايسه ده اولوسچولوق سوره جينده اؤنملي يئره يييه لندي. ايستر پيسخولوژيك ايسترسه توپلومسال بيليم لرين آراشديرمالاري اولسون ديل اوزره آراشديرمالار گئنيشلنديريله رك اينسانجيل ياشامين بو آيريلماز پارچاسيندان داهادا آرتيق بيليمسه نيلمه يه چابا گؤسته ريلدي. بو چاليشمادا ديلين اولوسچولوق سئيرينده اؤنملي يئري اولوب بير-بيرلرينه بوراخديقلاري ائتگي لر سؤز قونوسو توتولاراق آراشديريلمايا چابا گؤسته ريله جك.

 

 

اولوسچولوغون تاريخسل گليشيمي

باتي دونياسيندا باشلانان آيدينلانما دؤنمي سيياسال آلانادا ائتگي ده بولونموشدور. 17-ينجي يوز ايلدن باشلاياراق كليسا و مونارشي يه قارشي ديره نج آيدينلار ساريندان باشلاناراق داهادا آرتيق كوتله سللشمه يه چابا گؤسترميشدي.بو آيدينلانمانين سيياسال ائتگي سي اولوسچولوق قاوراميندا گيزلي ايدي. هاگئن ائسچولزه يه گؤره:

"اولوسال توپلولوق اوچون يئني بير تمل، يؤنتمك اوچون يئني بير زورونلولوق، كوتله لري فتح ائده جك و تام بيرئيسل چيخارلارلا ايدئولوژي لرين اوستونه چيخاراق، اولوسو دؤولتينه باغلاياجاق يئني بير فيكردي. بو رئفورمدان سونرا اولدوغو كيمي اروپايي بير كئز داها پارچالانماقدان، ديني چاتيشمادان و ايچ ساواشدان قورتاران، توپلولوق دويغوسونو بسله ين و بؤيودن بير فيكير اولان؛ اولوس فيكري ايدي."(3)

اينگيليس بيرينجي اؤلكه اولاراق اولوسچولوغو منيمسه دي. اينگيليس توپلومو ساريندان منيمسه نين اولوسچولوق شاهليق گوجونو چؤكدوره رك شاهليغي يانليز دئكور بير وارليغا بدل ائديب اولوس گوجونو يوكسلتدي. بو دئكوريته اولموش شاهليق آرتيق گون به گون آرتان اولوسچولوق دويغوسونا قارشي دورا بيلميردي. اولوسچولوق دويغوسو سونوجوندا دونيادا ايلك كئز اولاراق 17-ينجي يوز ايلده دونيا اؤلكه لري اولوس-دؤولت وارليغينا تانيق اولدولار. بو سوره جين ائتگي سينده "بيز بيلينجي" كوتله ايچي آرتيب "بيز" و "اونلار" آيريميني عينيت تاپدي. اينگيليس ده باشلانان بو سورج بير چوخ آيدين دوشونورون ماراغين جلب ائده رك اروپانين دؤرد بير يانينا ياييلماغا باشلادي. باشدا مونتئسكيو، روسو، هابز اولماق اوزره بير چوخ آيدين دوشونور توپلومون نئجه يؤنه تيلمه سي حاقدا سؤزلر سؤيله مه يه باشلاديلار. بو يازيلارين اورتاق بير نقطه سي وارسايدي سا اولوس هئموژئنليگينه دايانان بير ياپي نين ياراتيلما ايستك ايدي. اولوس هئموژئنليگي ده آنجاق دؤولت آدلي بير سيياسال ارگاندا گرچكلشه بيليردي. او دؤنمين بوتون فلسفي يازيلاري توپلومون نئجه قورتولا بيله جه يي اوزه رينه تارتيشاراق شاهليق دان سونرا نئجه توپلومون يؤنه تيلمه سي حاقدا ايره لي سورولوردو. سوندا يئنيجيل بير اولقو اولاراق بير چوخ دوشونور ساريندان اونايلانان ياپي اولوس-دؤولت ياپي سي ايدي. اينگيليس دئوريميندن سونرا اروپادا باشدا فرانسه اولماق اوزره بو يئنيجيل اولقو بوتون اؤلكه لري اؤز ائتگي سي آلتينا آلميشدي. اؤزگورلوك، ائشيتليليك و دئموكراسي كيمي قاوراملار آرتيق اروپا و اروپا اؤته سي آمريكادا دوشونولمه يه باشلاميشدير. سونوجو ايسه تاريخه ابدي اولاراق اؤز دامغاسيني ووران فرانسه دئوريمي اولوس-دؤولت قاوراميني بيرينجي اؤنه چيخاردان اولايلاردان اولموشدور.

هايئزين بليرتديگي كيمي:

"يئني ميلليتچيليگين يولونو انگليس آچدي، آمريكا دئوريمي اونون يئني دونياداكي انگليس سؤمورگه چيلري آراسينداكي ظهورونو ايشارتلدي؛ فرانسه دئوريمي ايسه اونون ياري ديني بير تعصبله اروپا بؤلگه سينه سوخدو."(4)

فرانسه دئوريمينه قدر اولوس قاورام ايله سؤزجويونه راستلاشيرساق دا بو گونكو آنلام داشيديغي اولوس دييلدي. فرانسه دئوريميندن اؤنجه اولوس سؤزجويو يانليز آريستوكراسي اوچون قوللانيردي. آنجاق 1789 ايلينده ايلك اؤنجه اروپا سونرا بوتون دونيانين دوزه ني ني پوزاراق يئني دن دوزنله مه يه يؤنلتن فرانسه دئوريمي اوز وئردي. فرانسه دئوريمي، اولوسلارين اؤز گله جك لرين تعيين ائتمك ده اؤزگور اولمالارين رئكلام ائتدي. بئله ليكله اولوسچولوغون اساس عنصرو اؤزگورلوك اولدو. بو دئوريم سونوجوندا بير چوخ ائتنيك توپلولوق باغيمسيزليق ساواشلاري وئره رك اؤز اولوسال حاقلارين قورومويا چاليشديلار. آنجاق بونلارين بير چوخو 20 و 21-ينجي يوز ايلده باغيمسيزليقلارين الده ائده بيله رك ائمپئريياليست دؤولتلرين سؤمورو دوزه نينه قارشي باش قالديرديلار. فرانسه دئوريمي سونوجوندا آرتيق توپلومسال هئموژئنليك اولوسون النيده ايدي. خالق هئموژئنليگينه دايانان اولوس دوشونجه سي، اروپانين دؤرد بوجاغينا ياييلديقدان سونرا آلماندا بير باشقا دوشونجه ايله يعني اورتاق بير ديل و كولتورو پايلاشان بير توپلولوق اولاراق اولوسو تانيملايان دوشونجه سي ايله بليرتيلدي.

ناپئلونون ائمپئريياليزمينه قارشي آلمان دؤولت آداملاري دا اولوسچولوق ياراغينا ساريلديلاراق بير چوخ آيدين دوشونورو اؤز آردلاريجا چكديلر. آلمان تانيمي ايله اولدوقجا سيياسال بير اولقو اولان اولوس قاورامي نين بورادا داها چوخ ائتنيك و كولتورل بير اولقو اولاراق گؤرمكده ييك. سوآوي آيدينا گؤره:

"آلمانييادا دوغان كولتور ميلليتچيليگينين ايدئولوژيك تمللريني هئردر حاضيرلاميشدير. هئردر و ايزله ييجيلري فرقلي هر خالقين اورتاق خالق روحونو قوردوقلاري اؤلچوده سيياسال ميلليتچيليگه كئچه بيله جه يي فيكريني يئرلشتيرديلر. بئله ليك له 19-ينجي يوز ايلين آلمان رومانتيزمي ايچينده هر خالقين اؤز اولوسال بيرليگيني اولوشدورماسي گركديگي فيكري كئچرليك قازانميش اولدو. گئنه ليك له اورتاق اولان و بير سؤيلم اولاراق بوتون اولوسچولارين منيمسه ديگي بو ياخلاشيمين اورتاق تانيمي اولوسو؛ تك تاريخ، تك ديل و تك كولتور اولاراق تانيملانماقدادير."(5)

زامان ايره لي له ديكجه اولوسچولوق دويغوسو گئنيشله نه رك تام اروپالي بيرئي لر ايله دؤولتلري اولوسلاشمايا ساري اوغراتدي. بو اوزدن 19-ينجي و 20-ينجي عصرلر ان قانلي ساواشلارين تانيغي اولدو. بو ساواشلارين تك بير آماجلاري وارسايدي سا اولوسال دؤولتلري قوروماق يادا قورماق ايدي. نده نسه اولوسلارين كؤكلريني يانليز ساواشلار اولوشدورماز آما چوخ زامان كاتاليزور گؤره ويني ايفاده ائدر. بو اوزدن دئمك اولاركي بير چوخ اؤلكه اولوس – دؤولت ياپيسيني، ياپميش اولدوقلاري ساواشلار سونوجوندا اولوشدورا بيلميشدير. بو ساواشلار سونوجوندا 1919-1920دك پاريس باريش كنگره سي اولوس ايلكه سي ني رسميته تانيياراق اروپا ياسالارينا داخيل ائتدي. سونوندا اروپانين خريطه سي كؤكدن ده ييشيله رك يئني دن چيزيلدي. دؤرد بؤيوك ايمپراطورلوق يعني عثمانلي ايمپراطورلوغو، اتريش-مجاريستان ايمپراطورلوغو، آلمان ايمپراطورلوغو و روسيه ايمپراطورلوغو پارچالاندي و يئني اولوسال دؤولتلر ياراندي. اولوسچولوق او گوندن اعتبارا بو گونوموزه دك چيشيتلي شكيللرده اؤز وارليغي ني داوام ائتديرمك ده دير. آنجاق تئوريك آلت ياپيلاري اوست سطيرلرده يازديقلاريميزدان قايناقلانديغي فيكرينده ييك. آيريجا بير قايناقلاردان بئله قايناقلانان چئشيتلي اولوسچولوقلار چئشيتلي يؤنلره يؤنلميشلردير و دئمك اولاركي دونيا اؤلكه لري ساييدا اولوسچولوق سوره جلريله قارشيلاشا بيله ريك. يعني هر اولوسلاشما سوره جي نين فرقليليگي كيمي هر اولوسچولوق حركاتي دا اولدوقجا فرقي ليليك گؤسترن بير سوره جدير.

 

اولوسچولوق قوراملاري

اولوسچولوق اوزره ياپيلان آراشديرمالار آكادئميك اولاراق سون زامانلارين اوره تيمي دير. اسكي لرده اولوس سؤزجوكو ايله قارشيلاشسايديقدا بيليمسل قاوراملاري قاپسايان بويوتا زورلا راستلانيرديق. اولوسچولوق قوراملاري اولوس نه زامان اورتايا چيخيبدير سوروسونون يانيتي سونوجوندا اوچ يئره بؤلونمكده دير.

 

ايلكچي ياخلاشيم:

ايلكچي ياخلاشيما گؤره اولوسچولوق تاريخي اينسان اوغلونون تاريخي بويدا بير كئچميشه دايانير. بو ياخلاشيم اولوسلارين اسكي چاغلاردان بري وار اولدوغونو ساوونور. اسكي لرده يوخ اولسايدي، يانليز اولوسچولوق سؤزجوكو يوخ ايدي يوخسا اولوسچولوق بير وارليق كيمي دائما وار ايدي و اينسان طبيعتينه باغلي ذاتي بير صفت كيمي تانيملانا بيلر.

 

مدرنيست ياخلاشيم:

مدرنيست ياخلاشيم ايلكچي ياخلاشيما قارشي بير دوشونجه دير. بو ياخلاشيما گؤره اولوسچولوق يانليز صنايع دئوريمي و مدرنيسم سونراسي بير وارليق دير. اسكي لرده اولوسچولوغون وارليغيندان دانيشماق يانليز بوش بوش سؤزلردير. بو ياخلاشيما گؤره اولوسچولوغون تاريخيني 18-ينجي يوز ايله سونلاريندان باشلاتماق مومكون دور. بو گؤروشده اولوس و اولوسچولوق، كاپيتاليزم، صنايعلشمه، مركزي دؤولتلرين قورولماسي، شهرلشمه، دئموكراسي و لائيك لشمه كيمي مدرن سوره جلردن باغيمسيز دوشونمك ممكن دييل. ذاتا اسكي چاغلاردا اولوسچولوغو اورتايا قويان توپلومسال، سيياسال و ائكونوميك شرطلر يوخ ايدي.

 

ائتنو سمبليست ياخلاشيم:

ائتنو سمبليست ياخلاشيم، يوخاري سطيرلرده آنلاتديغيميز ياخلاشيملارين بير اورتا يولو اولاراق تانيملانا بيلر. بو ياخلاشيما گؤره بير اينسان توپلولوغونون اولوس اولماق اوچون گره كن گره كليليك بير سيرا سمبللرين يارايلماسي ايله بيرليكده او اينسان توپلولوغونون اولوس اولما اينانجينا يييه لنمه سيدير. بو گؤروشده، سمبللار، توپلولوق ياشاميني بوتونلشديريجي گوجلر اولاراق اورتايا چيخماقداديرلار. بو سمبللار ديل، تاريخ، وطن و ... عنصرلاري اولا بيلر.

 

اولوسلاشما سوره جي و ديل

هر اولوس اؤزگه گوجلرين مداخله لريندن مصون قاليب گليشمك اوغروندا باغيمسيزليغا قووشماق اوچون چئشتلي سيياست لر گليشديرمك زوروندادير. بورادا ان يارارلي بير يول وار ايسه ده اودا اولوسال بيرليگي اولوشدورماقدير. اولوسال بيرليگي ساغلاماق چئشيتلي يوللاردان ممكن دور. اؤرنك اوچون ايرلندين اولوسال ديره نيشينده دين گوجو اولوسال بيلينج ايله سيخ ايليشگي ده ايدي. آنجاق اگر اولوس تانيميميزي بير ديل، بيرتاريخ، بير كولتور و بير دين باغلاميندا آچيقلامايا چاليشارساق يئر اوزونده بو اؤزه لليكلر صاحيب اولان اولوسو بولماق زور ايشدير. بونلارين بير يئرده وارليغي دا اولوس اولماغي تضمين ائتمز. اولوسلاشمانين تمل شرطي اولوس اولما اينانجي دير. اولوس اولما بيلينجي ده اؤيره نيلن بير سوره جدير. تاريخ گرچكليگينين بو قوندا بير درسي وارسا اودا ديلين اولوسلاشما سوره جينده اؤنمي دير. هئچ بير آراج ديل كيمي بير اينسان توپلولوغونو اولوسلاشمايا دوغرو اوغراتماق دا يارارلي اولماييب دير.هايئزه گؤره:

" ميلليتين كولتوره ل تمللريني اورتاق بير ديل و اورتاق تاريخي گئله نكلر اولوشدورور. بونلار بير ائيتيم سوره جي طرفيندن دويغوسال وطن سئورليگين هدفي حالينا گتيريلديگينده سونوج؛ ميلليتچيليك دير."(6)

ديلين چاغداش دونيادا يانليز بير ايله تيشيم آراجيندان اؤته يه بيرئيلرين توپلومسال اولوشوموندا اؤزه ل اوينامي واردير. آلبرت انيشتينين سؤيله ديگي اساسيندا:

"ياشانتيلاريميزا، چابالاريميزا باخارساق، هاردايسا بوتون داورانيشلاريميزين، ايستك لريميزين، باشقا اينسانلارين وارليغي ايله باغلي اولدوغونو گؤروروك ... بيلگي لريميزين و اينانجلاريميزين بؤيوك بير قيسمي، بيزه باشقالاري نين ياراتديغي بير ديل آراجيليغييلا، يئنه باشقالاري طرفيندن وئريلميشدير. ديل اولماسايدي، عاغيل گوجوموز، گليشديريلميش حيوانلاري قيياسلانديغيندا چوخ دوشوك قالاردي."(7)

انيشتين كيمي بير چوخ دشونور ديل ايله دوشونجه آراسينداكي باغلانتيدان يولا چيخاراق ديلين اؤنميني وورغولاماقدادير. آدليم فيلسوف كنفوسيوس ايسه ديلين اؤنمي حاقدا بو سؤزلري ايفاده ائتمكده دير:

" بير اؤلكه نين يؤنه تيميني اله آلسايديم ياپاجاغيم ايلك ايش، هئچ قوشقوسوز ديليني گؤزدن كئچرمك اولوردو. چونكو ديل قصورلو ايسه، سؤزجوكلر دوشونجه يي ياخشي ايفاده ائده مز، دوشونجه ايفاده ائديلمزسه، گؤرولر و خيدمتلر گره كي كيمي ياپيلماز. گؤرو و خيدمتين گركديگي شكيلده ياپيلماديغي يئرلرده عادت، قورال و كولتور پوزولور. عادت، قورال و كولتور بوزولورسا عدالت يانليش يوللارا ساپار. عدالت يولدان چيخارسا، شاشقينليق ايچينه دوشن خالق نه ياپاجاغيني، ايشين هارايا واراجاغيني بيلمز. ايشته بونلار اوچوندور كي هئچ بير شي ديل قدر اؤنملي دييلدير."(8)

ديل توپلومسال ياشام اوچون اؤنملي اولقودور. چاغداش دونيادا ايسه يوررداش اولماغين ان اؤنملي گؤسترگه سي دير. هايدگرين ديل اينسانين ائوي دير سؤزونده اولدوغو كيمي ديلي دوشونجه دن و يا اينساندان باغيمسيز دوشونمك يا ديلي توپلومدان آيري دوشونمك بؤيوك بير يانليشليق دير.

هر توپلومون اؤزونه اؤزگون بير ياشام دوزه ني اولدوغوندان ديللرده توپلومون بو ياشام دوزه نينه اويغون بير آنلاشما دوزه نينه صاحيب دير. چوخلو دوشونورلر ديلي كولتورون تمل اورونو ساياراق هر شي دن اؤنجه كولتورو اولوشدوران و قورويان باشليجا آراج اولدوغو دوشونجه سينده ديرلر. دوغرودان دا ديل اينسان و توپلوملارين ان اؤزه ل اؤزه لليگيدير. آنا ديلين ائيتيمي چاغداش و دئموكرات اولوس – دؤولتلرده هئموژئنليگين خالقا وئريلمه سي نين گؤسترگه سي دير. ديل ايله ساغلانماق ايسته نيلن اولوسال بيرليك، اولوسچولوق و اولوسلاشما آچيسيندان دا اؤنملي دير. نده نسنه ديل كولتورون گله جك نسيللره آختاريلماسيندا قوللانيلان ان اؤنملي آراجدير. اولوسلاشما سوره جينده اولوسال بيرليگي ساغلايان ديل كيمي بير اولقو يوخدور. اريك هابئزباوما گؤره:

"هر اولوس بير دؤولت و بوتون اولوس اوچون تك بير دؤولت اولمالي دير. بو نوع دؤولت لر اوچون ده تك بير ديل، يعني سؤز قونوسو اولوسون ديلي حاكيمدير."(9)

اؤزه لليكله آلمان اولوسچولوغو ائتگي سي اوزره اولوسلار اولوسلاشما سوره جينده ديل، كولتور و تاريخه اؤزه ل بير يئر وئرمكده ديرلر. كولتورل اولوسچولوق آدي ايله تانيملانان بو ياخلاشيمين آدليم دوشونورلريندن ايسه هئردر و فيخته يي آد آپارماق اولار. هئردره گؤره:

"اينساني اينسان ياپان ديلدير. ديلدن اؤنجه اينساندان سؤز ائتمك آنلامسيزدير. چونكو ديل عيني زاماندا دوشونجه دير. اينسان اولماق بير ديلين و توپلولوغون اورونودور. يعني هر ديل بير بيريندن فرقلي دير؛ اؤزونه اؤزگودور. بودا هر توپلولوغون اؤزونه عائد بير دوشونجه طرزي اولدوغو آنلامينا گلمكده دير. البته بو منطيق يانليزجا ديل اوچون دييل هر بيري بير نوع ديل اولاراق آلقيلانا بيله جك گئله نك و گؤرنكلر، قانون لار، تؤره نلر و ... اوچون ده كئچرلي دير ... بير توپلومو اؤيرنمك بير ديلي اؤيرنم كيمي دير. اورتاق بير ديل قونوشان اينسانلار اولوسون ايلك آشاماسيني اولوشدورورلار."(10)

فيخته ايسه اولوسال روحون تمل اورونونو ديل ساياراق هر ديلي اؤزگه سؤزجوكلردن آرينماسي دوشونجه سينده دير. فيخته يه گؤره:

"بيز ديللري عيني ائشيك تاثيرلره معروض بولونان و بيرليكده ياشايان و بير بيرلري ايله دواملي خبرلشمه يولو ايله ديللري ني گلشيديرن اينسانلارا اولوس ايسمي ني وئريريك."(11)

اولوسلاشما سوره جينده ديلين اؤنميني اورتايا قويان يانليز آلمان اولوسچولوغو و آلمان رمانتيزمي دييل. سيياسال اولوسچولوق آدي ايله، فرانسه دئوريمي سونراسي اورتايا چيخان اولوسچولوقدادا ديلين اؤنملي رولو واردير. فرانسه دئوريمي سونوجوندا يارانان يوردداشليق قاورامي نين تملينده ايسه ديله باغلي ليق آيدينجا بولونور. هايئزه گؤره:

"بير اولوس ائتگي سي ني، كاراكتئريني، فرديتي ني، هر دفعه سينده اولماسادا، فيزيكي جغرافيادان و يا بيولوژيك سويدان دييل، كولتورل و تاريخي گوجلردن آلير. ديلي، بونلارين ايلكي و ان اؤنده گلني ساييرام."(12)

ديل اولوسلاشمانين ان تمل گره كليگيدير. بير اولوس اولوسلاشما سوره جي ايله مدرنلشمه سوره جين ساغلاماق اوچون ديله اؤنم وئرمه ليدير. اولوس و اولوسچولوغو يئنيجيل بير اولقو اولاراق قبول ائدرسك سه ديل ايله اولوسال بيرليگي ساغلاماق چابالارين بو سوره جين دوغال آردي اولاراق ده يرلنديره بيله ريك.

 

سونوج

اولوسلار اؤز مقدراتين اؤز اللريله تامين ائده بيلمكلري اوچون اولوسلاشمايي بير ائوره كيمي آشماليديرلار. بو اولوسلاشما سوره جي ائتگي سينده اينسان توپلولوقلاري اورتاق بير عنصرلره داياناراق اولوسال بيرليك لرين تامين ائتمك چاباسينداديرلار. اولوسال بيرليگي تامين ائتمك اوچون ان يارارلي عنصر ايسه ديلدير. آدليم دوشونورلر ديل ايله دوشونجه نين ايلگي سينه اشاره ائده رك ديلين اؤنميني وورغولاماقداديرلار. يئنيجيل دونيانين بير سونوجو اولاراق اورتايا چيخان اولوسچولوق و اولوس-دؤولت قاوراملاري ايسه ده ديلي بير تمل اورون اولاراق قاوراملاشديريرلار. بو اولوسلاشما سوره جي نين آماجي بير "بيز" و "آيري" سي ياراتماقدير. بو آيريم ياراتماغين ان سوموت و آيدين گؤرونتوسو ديلده دير. اولوس قاورامي ايكي بويوت يعني آلمان و فرانسه تانيمينا بؤلونسه ده اورتاق بير ديلين اولوسلاشما سوره جينده ائتگي سيني سؤيلمكده دير. بو اوزدن ديللري ديريلتمك و قوروماق؛ اولوسلارين وارليغين ديريلتمك و قوروماق آنلاميندادير.

 

قايناقلار:

 

(1)            پتر واگنر، مدرنليگين سوسيولوژيسي؛ اؤزگورلوك و جزالانديرما، چئويرن: محمود كوچوك، سارمال يايين ائوي، ايستانبول 1996، ص11

(2)            آنتوني دي اسميت، توپلومسال ده ييشمه آنلاييشي، چئويرن: پروفسور اولگئن اوسكاي، گون دوغان يايين لاري، آنكارا 1996، ص89

(3)            هاگئن ايسچولزه، اروپادا اولوس و دؤولت، چئويرن: تيموچين بنيرئر، ليتراتور يايينجيليق، ايستانبول، 2005ريال ص91

(4)            هاگئن ايسچولزه، اروپادا اولوس و دؤولت، چئويرن: تيموچين بنيرئر، ليتراتور يايينجيليق، ايستانبول، 2005ريال ص68

(5)            سوآوي آيدين، مدرنلشمه و ميلليتچيليك، گون دوغان يايينلاري، آنكارا 1993، ص64-65

(6)            باسكين اوران، آز گليشميش اؤلكه ميلليتچيليگي، قارا آفريقا مدلي، بيلگي يايين ائوي، 3.باسيم، آنكارا 1997، ص22

(7)            چنگيز اؤزآكينجي، ديل و دين، پايئل يايين ائوي، 3باسيم، ايستانبول، 1998، ص111

(8)            چنگيز اؤزآكينجي، ديل و دين، پايئل يايين ائوي، 3باسيم، ايستانبول، 1998، ص111

(9)            ائريك هابزباوم، اولوسچولوق، بيريكيم يايينلار درگي سي، اوجاق، شوبات سايي سي، ايستانبول، 1992، ص110

(10)         اومود اؤزكريملي، ميلليتچيليك قوراملاري؛ ائليشتيرل بير باخيش، ايستانبول، ص34

(11)         اومود اؤزكريملي، ميلليتچيليك قوراملاري؛ ائليشتيرل بير باخيش، ايستانبول، ص35

(12)         كارلتون هايز، ميلليتچيليك بير دين، چئويرن: مراد ايزكايا، ايز يايينجيليق، ايستانبول، 1995، ص16



بؤلوم : یازار : اومود ياشام 1 باخیش